اولین کسی که خداوند در قرآن به کنایه نام برده و مورد طعن قرار داده

اولین کسی که خداوند در قرآن به کنایه نام برده و مورد طعن قرار داده

محمد بن العباس الماهیار البزاز معروف به ابن الجحام رضوان الله علیه از علمای بزرگ امامیه روایت کرده است:

(۱۳۷) عن محمد بن إسماعيل (رحمه الله)، بإسناده عن جعفر بن محمّد الطيّار، عن أبي الخطّاب، عن أبي عبد الله (عليه السلام) أنّه قال: «والله ما كنّى الله في كتابه حتى قال: (يَاوَيلَتَى لَيتَنِي لَم أَتَّخِذ فُلاناً خَلِيلاً) وإنَّما هي في مصحف عليّ (عليه السلام): يا ويلتى ليتني لم أتخذ الثاني خليلاً وسيظهر يوماً».

حضرت امام صادق علیه السلام فرمودند: به خدا قسم خداوند در کتابش کسی را به کنایه نام نبرده و یاد نکرده بود تا آنکه فرمود: «يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا» (وای بر من، ای کاش فلانی را دوست خود نگرفته بودم؛ سوره فرقان، آیه ۲۸) و در مصحف (قرآن) حضرت امیر المومنین علیه السلام این آیه این‌چنین آمده است: «يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ الثَّانِيَ خَلِيلًا وَ سَيَظْهَرُ يَوْماً». (وای بر من، کاش دومی (عمر بن خطاب) را دوست و رفیق خود نمی‌گرفتم و به زودی روزی این واقعه آشکار خواهد شد.)

تاویل ما نزل من القرآن الکریم فی النبی و آله صلی الله علیهم، تالیف محمد بن العباس الماهیار البزاز معروف به ابن الجحام، صفحه ۱۹۳، حدیث ۱۳۷، چاپ انتشارات الهادی



کنز جامع الفوائد و دافع المعاند، تالیف علم بن سیف بن منصور نجفی حلی، جلد ۱، صفحه ۳۵۰، حدیث ۳۶۷، چاپ انتشارات العتبة الحسینیة المقدسة



تاویل الآیات الظاهرة، تالیف سید شرف الدین استرآبادی، صفحه ۳۷۱، چاپ موسسه النشر الاسلامی



بحار الانوار، تالیف علامه مجلسی، جلد ۳۰، صفحه ۲۴۵، حدیث ۱۱۱، چاپ دار الرضا



احمد بن محمد السیاری رضوان الله علیه نیز همین روایت را نقل کرده، با این تفاوت که در روایت وی جای واژه «الثانی» واژه «زفر» به کنایه از عمر بن خطاب به کار رفته، که البته تفاوتی در اصل معنا و مفهوم حدیث ایجاد نمی‌کند.

القراءات، تالیف احمد بن محمد السیاری، به تصحیح ایتان کولبرگ و امیرمعزی، صفحه ۹۸، حدیث ۳۸۲، چاپ انتشارات دار بریل

خواب مخوف حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله

خواب مخوف حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله

در قسمی از مقدمه فوق العاده مهم کتاب شریف صحیفه سجادیه، که در اکثر خانه‌ها پیدا می‌شود اما متاسفانه آن را با دقت و ژرف‌نگری نمی‌خوانیم، آمده است که متوکل بن هارون (راوی کتاب) از حضرت امام صادق علیه السلام نقل کرده است که فرمودند:

أَبِي حَدَّثَنِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيٍّ(عليه السلام): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلى الله عليه و اله) أَخَذَتْهُ نَعْسَةٌ وَ هُوَ عَلَى مِنْبَرِهِ. فَرَأَى فِي مَنَامِهِ رِجَالًا يَنْزُونَ عَلَى مِنْبَرِهِ نَزْوَ الْقِرَدَةِ يَرُدُّونَ النَّاسَ عَلَى أَعْقَابِهِمُ الْقَهْقَرَى فَاسْتَوَى رَسُولُ اللَّهِ(صلى الله عليه و اله) جَالِساً وَ الْحُزْنُ يُعْرَفُ فِي وَجْهِهِ. فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ (عليه السلام) بِهَذِهِ الْآيَةِ: «وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ إِلّا فِتْنَةً لِلنّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما يَزِيدُهُمْ إِلّا طُغْياناً كَبِيراً» يَعْنِي بَنِي أُمَيَّةَ. قَالَ: يَا جِبْرِيلُ أَ عَلَى عَهْدِي يَكُونُونَ وَ فِي زَمَنِي قَالَ: لَا، وَ لَكِنْ تَدُورُ رَحَى الْإِسْلَامِ مِنْ مُهَاجَرِكَ فَتَلْبَثُ بِذَلِكَ عَشْراً، ثُمَّ تَدُورُ رَحَى الْإِسْلامِ عَلَى رَأْسِ خَمْسَةٍ وَ ثَلَاثِينَ مِنْ مُهَاجَرِكَ فَتَلْبَثُ بِذَلِكَ خَمْساً، ثُمَّ لَا بُدَّ مِنْ رَحَى ضَلَالَةٍ هِيَ قَائِمَةٌ عَلَى قُطْبِهَا، ثُمَّ مُلْكُ الْفَرَاعِنَةِ. قَالَ: وَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِي ذَلِكَ: «إِنّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ، لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» تَمْلِكُهَا بَنُو أُمَيَّةَ لَيْسَ فِيهَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ. قَالَ: فَأَطْلَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيَّهُ(عليه السلام) أَنَّ بَنِي أُمَيَّةَ تَمْلِكُ سُلْطَانَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ مُلْكَهَا طُولَ هَذِهِ الْمُدَّةِ فَلَوْ طَاوَلَتْهُمُ الْجِبَالُ لَطَالُوا عَلَيْهَا حَتَّى يَأْذَنَ اللَّهُ تَعَالَى بِزَوَالِ مُلْكِهِمْ، وَ هُمْ فِي ذَلِكَ يَسْتَشْعِرُونَ عَدَاوَتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ بُغْضَنَا. أَخْبَرَ اللَّهُ نَبِيَّهُ بِمَا يَلْقَى أَهْلُ بَيْتِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلُ مَوَدَّتِهِمْ وَ شِيعَتُهُمْ مِنْهُمْ فِي أَيَّامِهِمْ وَ مُلْكِهِمْ. قَالَ: وَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِيهِمْ: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ». وَ نِعْمَةُ اللَّهِ مُحَمَّدٌ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ، حُبُّهُمْ إِيمَانٌ يُدْخِلُ الْجَنَّةَ، وَ بُغْضُهُمْ كُفْرٌ وَ نِفَاقٌ يُدْخِلُ النَّارَ. فَأَسَرَّ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه و اله) ذَلِكَ إِلَى عَلِيٍّ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عليه السلام): مَا خَرَجَ وَ لَا يَخْرُجُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ إِلَى قِيَامِ قَائِمِنَا أَحَدٌ لِيَدْفَعَ ظُلْماً أَوْ يَنْعَشَ حَقّاً إلَّا اصْطَلَمَتْهُ الْبَلِيَّةُ، وَ كَانَ قِيَامُهُ زِيَادَةً فِي مَكْرُوهِنَا وَ شِيعَتِنَا.

پدرم مرا از پدرش از جدش از علی عليه السلام روایت كرد که رسول خدا صلی الله علیه و آله را در حالی که بر فراز منبر بود، خواب سبکی فرا گرفت. پس در عالم خواب چنین دید که مردمی چند، همچون بوزینگان بر منبرش می‌جهند و مردم را به قهقرا سیر می‌دهند. پس رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی که بر روی منبرش نشسته بود، از خواب برخاست در حالی که چهره‌اش محزون و اندوهناک بود. در این هنگام جبرئیل علیه السلام این آیه را بر آن حضرت آورد: «وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ إِلّا فِتْنَةً لِلنّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما يَزِيدُهُمْ إِلّا طُغْياناً كَبِيراً؛ و آن رویایی را که به تو نمایاندیم، و نیز آن شجره ملعونه در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم، و می‌ترسانیمشان، ولی آنان را جز بر سرکشی بزرگ نمی‌افزاید» (سوره اسراء، آیه ۶۰) که مراد از شجره ملعونه بنی امیه‌اند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «ای جبرئیل، آیا اینان در زمان من خواهند بود؟» جبرئیل گفت: «نه؛ ولی چرخ آسیای اسلام از آغاز هجرت تو به گردش در می‌آید و تا ده سال، همچنان می‌گردد. سپس در پایان سال سی و پنجم از هجرت تو دوباره به گردش می‌افتد و تا پنج سال (سال‌های حکومت حضرت امیر المومنین علیه السلام) چنین خواهد بود. سپس به ناچار چرخ آسیای گمراهی به حرکت در می‌آید و بر محور خود، پابرجاست و پس از آن سلطنت فراعنه خواهد بود.

سپس حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «خدای تعالی سوره قدر را نیز در این زمینه نازل فرمود: «إِنّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ، لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛ ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. چه می‌دانی که شب قدر چیست؟ شب قدر، از هزار ماه بهتر است». هزار ماهی که بنی امیه در آن حکومت می‌کنند، خالی از شب قدر است».

آن گاه حضرت در ادامه فرمودند: «پس خدای عز و جل پیامبرش را آگاه نمود که بنی امیه حکومت این امت را به دست می‌گیرند و روزگارشان هزار ماه خواهد بود. پس اگر کوه ها با ایشان در افتند، بر آنها چیره خواهند شد، تا آن که خدای تعالی به زوال و نابودی سلطنتشان فرمان دهد. بنی امیه در این مدت که بر مردم سلطه دارند، شعارشان دشمنی و کینه ما اهل بیت پیامبر است، و خداوند از آنچه که در این روزگار از سوی بنی امیه بر سر اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله و دوستان و پیروانشان می آید، پیامبرش را آگاه کرده است».

آن گاه امام صادق فرمودند: «خداوند این آیه را در باره بنی امیه نازل کرده است: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ؛ آیا به کسانی که شکر نعمت خود را به کفر تبدیل کردند و قوم خود را به سرای هلاکت در آوردند، ننگریستی؟ در آن سرای هلاکت که جهنم است وارد می‌شوند، و چه بد قرارگاهی است» (سوره ابراهیم، آیه ۲۸-۲۹) و نعمت خدا در این آیه، محمد صلی الله علیه و آله و اهل بیت اوست که محبت آنان، ایمانی است که به بهشت وارد می‌سازد و دشمنی و کینه آن‌ها، کفر و نفاقی است که به جهنم در می‌آورد. پس این رازی بود که رسول خدا آن را با علی و اهل بیت علیهم السلام او در میان نهاد».

متوکل می‌گوید: آن گاه امام صادق فرمودند: «هیچ یک از ما برای از بین بردن ستم یا به پا داشتن حق، تا روز به پاخاستن قائم ما (امام مهدی علیه السلام)، قیام نکرده و نخواهد کرد، جز آنکه طوفان بلا او را از پای درآورد، و قیامش بر اندوه ما و شیعیان ما بیفزاید».

الصحیفة السجادیة الکاملة، تالیف امام سجاد علیه السلام، مقدمه، صفحه ۲۴-۲۷، چاپ موسسه الاعلمی للمطبوعات

شرک در امامت و اعتقاد به امامان ستمگر و دروغین، عامل عذاب امت‌ها

شرک در امامت و اعتقاد به امامان ستمگر و دروغین، عامل عذاب امت‌ها

احمد بن محمد السیاری رضوان الله علیه روایت کرده است:

٤٧٨- عن ابن أذينة عن زيد بن الحسن، قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام عن قول الله جل ثناؤه أمتنا اثنتين وأحييتنا اثنتين. فقال: قال ابو جعفر عليه السلام فأجابهم: ذلكم بأنه إذا دعي الله وحده وأهل الولاية كفرتم بأنه كانت لهم ولاية وإن يشرك به من ليست له ولاية تؤمنوا بأن لهم ولاية فالحكم لله العلي الكبير.

زید بن حسن گفت: از امام صادق علیه السلام راجع به کلام خداوند جل جلاله «ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی» (سوره غافر، آیه ۱۱) پرسیدم. ایشان فرمودند: حضرت امام باقر علیه السلام فرمودند: پس او (خداوند) در جواب آنان گفت: این عذاب به این دلیل است که هنگامی که خدا و شایستگان ولایت (امامان حقه علیهم السلام) به یگانگی خوانده می‌شدند، کفر می‌ورزیدید به این سبب که برایشان ولایت بود و اگر کسی که ولایت ندارد با ایشان شریک می‌شد، ایمان می‌آورید به سبب اینکه برای آن‌ها ولایت است، پس اکنون حکم و داوری برای خدای علی کبیر است.

القراءات، تالیف سیاری، به تصحیح ایتان کولبرگ و امیرمعزی، صفحه ۱۲۵، حدیث ۴۷۸، چاپ انتشارات دار بریل

علت نامیده شده سوره یس (یاسین) به قلب قرآن

علت نامیده شده سوره یس (یاسین) به قلب قرآن

حافظ رجب برسی رضوان الله علیه می‌نویسد:

ثم إن الملك العظيم الرحمن الرحيم، صرّح بهذا الشرف العظيم، في الذكر الحكيم، فقال في السورة التي هي قلب القرآن «يس»، و إنّما سمّيت قلب القرآن لأنّ باطنها محتو على سرّ محمد و علي لمن عرف، فقال سبحانه: يس* وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ‌، و الياء و السين اسم محمد ظاهرا و باطنا، و الياء و السين اسم علي لأن الولاية باطن النبوّة، فقال: يا حبيبي يا محمد بحق اسمك و اسم علي الظاهر و الباطن في الياء و السين، إنّك رسولي بالحق إلى سائر الخلق.

سوره «یس» به این علت قلب قرآن نامیده شده است که باطن آن بیانگر مقام حضرت محمد صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام است؛ «يس والقرآن الحكيم إنك لمن المرسلين» (یس: ۱) یاسین! سوگند به قرآن حکمت‌آموز که تو محققا از پیامبران هستی، یا و سین ظاهر و باطن نام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است و یا و سین نام علی علیه السلام نیز هست زیرا ولایت باطن نبوت می‌شود. در حدیث قدسی آمده است: «ای محبوب من محمد (صلی الله علیه و آله)! سوگند به عظمت نامت و نام ظاهر و باطن علی (علیه السلام) در «یا» و «سین»، که محققا تو پیامبر من به سوی آفریدگانم هستی!»

مشارق انوار الیقین فی حقائق اسرار امیر المومنین علیه السلام، تالیف حافظ رجب برسی، صفحه ۲۲۱، چاپ انتشارات المکتبة الحیدریة



ولایت بهانه خلقت، تالیف حافظ رجب برسی، ترجمه فارسی از سید جلال الدین سیادتی، صفحه ۲۶۳، چاپ انتشارات شاهچراغ علیه السلام

امیر المومنین علیه السلام عظیم‌ترین خبر و نشانه خدا (نبا عظیم و آیة الله الاعظم)

امیر المومنین علیه السلام عظیم‌ترین خبر و نشانه خدا (نبا عظیم و آیة الله الاعظم)

ابو القاسم فرات بن ابراهیم کوفی رضوان الله علیه روایت کرده است:

٦٨٥-١- قَالَ حَدَّثَنَا فُرَاتُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْكُوفِيُّ [قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَزَارِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَاتِمٍ‌] عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى‌ عَمَّ يَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ‌ فَقَالَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع يَقُولُ لِأَصْحَابِهِ أَنَا وَ اللَّهِ النَّبَأُ الْعَظِيمُ الَّذِي اخْتَلَفَ فِيَّ جَمِيعُ الْأُمَمِ بِأَلْسِنَتِهَا وَ اللَّهِ مَا لِلَّهِ نَبَأٌ أَعْظَمُ مِنِّي وَ لَا لِلَّهِ آيَةٌ أَعْظَمُ مِنِّي.

ابی حمزه ثمالی گفت: از امام محمد باقر علیه السلام در باره این آیات: «از چه چیزی پرسش و گفتگو می‌کنند؟! از آن خبر عظیم، که در آن با هم به جدال و اختلاف کلمه برخاستند.» پرسیدم. آن حضرت فرمودند: علی بن ابی طالب علیهما السلام به یارانش می‌فرمود: «به خدا سوگند منم آن خبر بزرگی که همه امت‌ها با زبان خودشان در مورد آن اختلاف کردند و به خدا سوگند خداوند هیچ خبر و هیچ نشانه‌ای بزرگ‌تر از من ندارد».

تفسیر فرات الکوفی، تالیف ابو القاسم فرات بن ابراهیم کوفی، جلد ۲، صفحه ۵۳۳، حدیث ۶۸۵، چاپ موسسه التاریخ العربی



تفسیر فرات کوفی، تالیف ابو القاسم فرات بن ابراهیم کوفی، ترجمه فارسی از معصومه آ عبد الله و حکیمه حاجی علی اکبر، صفحه ۶۰۷، چاپ انتشارات دلیل ما