تبیین معنی و مفهوم آیه چهارم سوره زخرف: «وَإِنَّهُ في أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكيمٌ؛ همانا او در ام الکتاب نزد ما، علیِ حکیم (علیه السلام) است» در کلام زید بن صوحان در هنگام شهادت

تبیین معنی و مفهوم آیه چهارم سوره زخرف: «وَإِنَّهُ في أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكيمٌ؛ همانا او در ام الکتاب نزد ما، علیِ حکیم (علیه السلام) است» در کلام زید بن صوحان در هنگام شهادت

محمد بن العباس الماهیار البزاز معروف به ابن الجحام رضوان الله علیه از علمای بزرگ امامیه روایت کرده است:

(۳۱۷) حدّثنا أحمد بن إدريس، عن محمّد بن أحمد بن يحيى، عن إبراهيم بن هاشم، عن علي بن معبد، عن واهل بن سليمان، عن عبد الله بن سنان، عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال: «لمّا صرع زيد بن صوحان يوم الجمل جاء أمير المؤمنين (عليه السلام) حتّى جلس عند رأسه فقال: «رحمك الله يازيد، قد كنت خفيف المؤونة عظيم المعونة». فرفع زيد رأسه إليه فقال: وأنت جزاك الله خيراً يا أمير المؤمنين، فوالله ما علمتك إلاّ عليماً، وفي أُم الكتاب عليّاً حكيماً، وإنّ الله في صدرك عظيم».

عبد الله بن سنان از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمودند: زمانی که در جنگ جمل، زید بن صوحان در حال از دنیا رفتن و رسیدن به درجه شهادت بود، حضرت امیر المومنین علیه السلام نزد او آمد و بر بالینش نشست و فرمودند: «ای زید! خداوند تو را رحمت کند! تو کسی بودی که بار زحمت‌هایت کمتر بر دوش دیگران بود و بیشتر به دیگران کمک می‌کردی». زید سرش را به‌سوی حضرت امیر المومنین علیه السلام بلند کرد و گفت: «ای امیر المومنین علیه السلام! خداوند به تو پاداش نیک عنایت کند. به خدا قسم تو را به عنوان کسی می‌شناسیم که بسیار خداشناس است و خداوند در کتابش از تو در آیه «وَ إِنَّهُ في أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكيمٌ؛ همانا او در ام الکتاب نزد ما، علیِ حکیم (علیه السلام) است» (سوره زخرف، آیه چهارم) به عنوان شخصیت بزرگ و حکیم یاد کرده و جایگاه خداوند در سینه مبارکتان بسیار عظیم و بزرگ است».

تاویل ما نزل من القرآن الکریم فی النبی و آله صلی الله علیهم، تالیف محمد بن العباس الماهیار البزاز معروف به ابن الجحام، صفحه ۲۹۸، حدیث ۳۱۷، چاپ انتشارات الهادی



تاویل الآیات الظاهرة، تالیف سید شرف الدین استرآبادی، صفحه ۵۳۸، چاپ موسسه النشر الاسلامی



بحار الانوار، تالیف علامه مجلسی، جلد ۲۳، صفحه ۲۱۱، حدیث ۲۰، چاپ دار احیاء التراث العربی

بیان قابل تامل ابن شهر آشوب ذیل آیه ۴ سوره حجرات

بیان قابل تامل ابن شهر آشوب ذیل آیه ۴ سوره حجرات

گروهی از سفهاى بنى تمیم نزد حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله آمدند و از پشت حجرات با بی‌ادبی ایشان را خطاب قرار دادند و این عمل بی‌ادبانه سبب ناراحتی ایشان گردید و این آیه نازل شد:

«إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ؛ به حقیقت مردمی که تو را از پشت حجره‌هایت [بی‌ادبانه] به صدای بلند می‌خوانند اکثرشان مردم بی‌عقل و بی‌شعوری هستند؛ سوره حجرات، آیه چهارم».

مرحوم ابن شهر آشوب در ذیل این آیه چنین می‌نویسد:

«والمنادي هو: الأقرع بن حابس التميمي... فكيف حال من دخل داره؟! وضرب ابنته؟! وغصب ملكه؟!»

«مناداکننده بی‌ادب [در این آیه] اقرع بن حابس تمیمی بود. پس به راستی [اگر صدا زدن حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله پشت حجره اینچنین سبب آزرده شدن ایشان شده است، پس] حال کسانی که بدون اجازه داخل خانه پیغمبر شده و به پاره تن ایشان آسیب وارد کرده و ملکش را غصب کردند، چیست؟!»

مثالب النواصب، تالیف ابن شهر آشوب، جلد ۳، صفحه ۲۷۳-۲۷۴، چاپ دار الرضا نجف

اولین چیزی که خداوند خلق کرد

اولین چیزی که خداوند خلق کرد

احمد بن محمد السیاری رضوان الله علیه از یکی از ائمه معصومین علیهم السلام روایت کرده است که فرمودند:

أحمد بن نضر ، رواة عن « ... » 1 : إنّ أول شيء خلق الله القلم فقال له : أكتب . قال : وما أكتب ؟ قال : وإنه في أم الكتاب لدينا علي حكيم .

«اولین چیزی که خدا خلق فرمود قلم بود؛ پس به قلم فرمان داد بنویس. قلم گفت: چه بنویسم؟ خداوند فرمود: بنویس «وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا عَلِيٌّ حَكِيمٌ»؛ همانا او در ام الکتاب نزد ما، علیِ حکیم (علیه السلام) است».

القراءات، تالیف سیاری، به تصحیح ایتان کولبرگ و امیرمعزی، صفحه ۱۳۴، حدیث ۵۰۱، چاپ انتشارات دار بریل



1 متاسفانه این بخش از متن کتاب در نسخه خطی از بین رفته و مشخص نیست سیاری از کدام امام نقل کرده است، هر چند مطابق احادیث اهل بیت علیهم السلام، تفاوتی میان سخنان امامان علیهم السلام نیست و سخن همگی بدون هیچ کم و کاستی در واقع سخن خداوند است.

منظور از «کلمات طیب» و «عمل صالح» در قرآن

منظور از «کلمات طیب» و «عمل صالح» در قرآن

حضرت امام حسن عسکری علیه السلام در تفسیر شریف خود روایت کرده‌اند:

١٨٤ - وقال علي بن موسى الرضا عليهما السلام في هذه الآية: « إليه يصعد الكلم الطيب » : قول لا إله إلا الله محمد رسول الله ، وعلي ولي الله ، وخليفة محمد رسول الله حقا ، وخلفاؤه خلفاء الله ، و « العمل الصالح يرفعه » علمه في قلبه بأن هذا الكلام صحيح كما قلته بلساني .

حضرت امام علی بن موسی حضرت رضا علیهما السلام در مورد این آیه که: «به سوی خداوند کلم (کلمات) طیب بالا می‌رود و عمل صالح آن را بالا می‌برد» (سوره فاطر، آیه ۱۰) فرمودند: «کلم طیب این گفته می‌باشد که جز خدای یکتا خدایی نیست، محمد رسول خدا، و علی ولی خدا و جانشین حقیقی محمد فرستاده اوست، و جانشینان او جانشینان خدایند صلوات الله عليهم. و عمل صالح آن را بالا می برد و آن عمل این است که در قلبش معتقد باشد که آنچه را به زبان گفتم صحیح است».

تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام، ترجمه فارسی از شیخ روح الله رستمیان دامغانی، جلد ۲، صفحه ۵۵۹، حدیث ۱۸۴، چاپ مجمع ذخائر اسلامی



تاویل الآیات الظاهرة، تالیف سید شرف الدین استرآبادی، صفحه ۴۶۹، چاپ موسسه النشر الاسلامی



البرهان فی تفسیر القرآن، تالیف سید هاشم بحرانی، جلد ۶، صفحه ۳۵۶-۳۵۷، چاپ موسسه الاعلمی للمطبوعات

تفسیر باطنی سوره تین در کلام حضرت امام باقر علیه السلام

تفسیر باطنی سوره تین در کلام حضرت امام باقر علیه السلام

حسن بن محمد بن عبد الله الجعفری به نقل از حضرت امام صادق علیه السلام روایت کرده است:

وقال الباقر (عليه السلام): التين الحسن، والزيتون الحسين، وطور سينين على بن أبي طالب، وهذا البلد الأمين فاطمة الزهراء (سلام الله عليهم أجمعين). أقسم الله - تعالى - بهم لفضلهم وشرفهم وكرامة محمد (صلى الله عليه وآله وسلم) وبمحبته. الحسن والحسين وعلي و فاطمة (سلام الله عليهم أجمعين). وقال النبي (صلى الله عليه وآله وسلم): مثل أهل بيتي كمثل سفينة نوح عليه السلام، من ركب فيها نجا ومن تخلف عنها غرق، والحكمة فيما أقسم الله - تعالى - بهم هو أنهم أفضل العالم وأقسم بفضلهم وشرفهم بأن المؤمن.

حضرت امام باقر علیه السلام فرمودند: منظور از التین [در باطن] حضرت امام حسن، الزیتون حضرت امام حسین، و طور سینین حضرت امیر المومنین علی بن ابی طالب، و البلد الامین حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیهم اجمعین است. خداوند متعال به سبب فضیلت و شرافت آن‌ها و کرامت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و دوستی‌اش، به آنان سوگند یاد کرده است. حسن و حسین و علی و فاطمه سلام الله علیهم اجمعین. حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: اهل بیت من، همچون کشتی نوح علیه السلامند که هر کس بر آن سوار شد، نجات یافت و هر کس از آن تخلف کرد، غرق شد. حکمت سوگندی که خداوند به ایشان خورد، این است که آنان برترین مردمند و خداوند به برتری و شرافت آنان سوگند یاد کرده است که مومن، در میان همه مردم، بهترین است.

تفسیر القرآن، منسوب به حضرت امام صادق علیه السلام، به روایت حسن بن محمد بن عبد الله الجعفری، صفحه ۱۳۹a، چاپ موسسه The Open School، Chicago